Een integriteitsonderzoek omdat je integer wilt zijn – hoe werkt dat?

De normen en waarden in onze samenleving en in organisaties zijn de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd. Wat we toen nog wel acceptabel vonden, vinden we nu vaker grensoverschrijdend. Dit heeft geresulteerd in een toenemende vraag naar integriteitsonderzoeken. Je leest er bijna dagelijks over in de media. Fraude bij een Leids ziekenhuis en bij verschillende gemeentes, ongewenst gedrag binnen een bedrijf of in de politiek – het zijn maar een paar voorbeelden. Een integriteitsonderzoek wordt uitgevoerd naar aanleiding van een (mogelijke) integriteitsschending en ter voorkoming van integriteitsproblemen in de toekomst. Maar hoe zorg je dat zo’n onderzoek echt een uitweg biedt voor je problemen, nu en in de toekomst?

Welke integriteitsschendingen kunnen onderwerp zijn van een integriteitsonderzoek?

Grensoverschrijdend gedrag en seksuele intimidatie komen mogelijk direct bij je op. Maar er zijn veel meer typen gedrag waar onderzoek naar gedaan kan worden. Je kunt de aanleiding voor een integriteitsonderzoek onderverdelen naar type gedraging en concreetheid van het signaal. Wij onderscheiden:

• Onafhankelijk feitenonderzoek ofwel zelfonderzoek naar een fraude- of corruptie-incident;
• Persoons-/incidentgericht onderzoek, vaak op basis van een concrete aanwijzing;
• Cultuuronderzoek naar aanleiding van signalen dat er ‘iets’ mis is in een organisatie of de behoefte om inzicht te krijgen in de huidige integriteitscultuur.

Er zijn vele typen gedrag die je een integriteitsschending zou kunnen noemen. Het betreft een glijdende schaal: van corruptie, fraude, diefstal, dubieuze giften/beloften en onverenigbare nevenfuncties tot misbruik van bevoegdheden of toegang tot informatie, discriminatie, ongewenste omgangsvormen en wangedrag in de privésfeer. Een wettelijke definitie van een integriteitsschending ontbreekt. Het is een grijs gebied waar iedereen een eigen idee bij heeft. Naast de interne normen van een organisatie en de wettelijke kaders is volgens ons ook de beleving van de medewerkers die geconfronteerd worden met bepaalde gedragingen (de menselijke maat) van belang bij het bepalen waar de grens van wel of niet integer ligt.

Waarom een integriteitsonderzoek laten doen?

Is er een melding van een incident? Dan wil je dat serieus oppakken, niet in de laatste plaats om de werksfeer veilig en prettig te houden. Je wilt duidelijkheid over de feiten en omstandigheden. Wat is er precies gebeurd? Zijn de beschuldigingen waar? Hoe verhoudt zich dit tot de wetgeving en tot de normen binnen de organisatie?

Naast het inzicht dat je krijgt, geef je een duidelijk signaal af dat je integriteit serieus neemt en dat niet-integer handelen niet wordt geaccepteerd. Dit kan helpen bij het voorkomen van issues in de toekomst. De conclusies van het onderzoek helpen je om vervolgmaatregelen te nemen, rechtspositioneel en organisatorisch. Ook het weerleggen van een beschuldiging en rehabilitatie van de beschuldigde kunnen een vervolgstap zijn.

Niet alleen een incident of een signaal van bijvoorbeeld de (externe) vertrouwenspersoon kunnen een reden zijn om een integriteitsonderzoek uit te laten voeren. Een andere goede reden kan zijn dat je antwoord wilt op de vraag hoe het gesteld is met het integriteitsklimaat in jouw organisatie.

Hoe voert Partner in Compliance een integriteitsonderzoek uit?

Een integriteitsonderzoek moet integer zijn. Hoe wij dat waarborgen? Om te beginnen is een integriteitsonderzoek bij ons altijd maatwerk. Natuurlijk zijn wij kritisch om de opdracht scherp te krijgen. Een goed onderzoek begint bij een duidelijke opdracht en inzicht in het huidige normenkader. Dit biedt een goed vertrekpunt voor een onafhankelijk feitenonderzoek. De veiligheid van alle betrokkenen is cruciaal, van het begin tot het einde van het onderzoek. Hoor en wederhoor staan bij ons centraal. Altijd met respect voor eenieder. De methoden die we gebruiken hangen af van de situatie. Denk aan het interviewen van betrokkenen, het uitvoeren van dossieronderzoek en het reviewen van documenten (zoals een gedragscode en klokkenluidersregeling). Ook kunnen we deel uitmaken van een onderzoekscommissie.

Wij bieden niet alleen duidelijkheid over de feiten en omstandigheden, maar adviseren ook over de vervolgstappen na een (vermoeden van een) incident. Onze experts kijken hiervoor breder dan de kwestie zelf om goed advies te kunnen geven. Wij kunnen dit als geen ander vanuit onze passie voor compliance en integriteit. We geven, ook op basis van onze best practices, aan hoe jouw organisatie de ervaren cultuur in lijn kan brengen met de gewenste cultuur. Zo helpen we je ook om integriteitsschendingen in de toekomst te voorkomen. Het gaat niet alleen om damage control, maar juist ook om moraliteit. Naast partner in slechte tijden willen wij ook graag jouw partner zijn in goede tijden. Nazorg is bij ons dan ook een logisch vervolg na een opdracht.

Hoe kies je een goed onderzoeksbureau?

Juiste opleiding en ervaring

In de media lees en hoor je regelmatig dat integriteitsonderzoeken niet deugen. Slecht onderzoek is vaak het gevolg van het missen van de juiste opleiding en ervaring bij de onderzoekers. Er komt duidelijk naar voren dat je voor een goed integriteitsonderzoek specialisten nodig hebt. Mensen die zijn opgeleid in forensisch onderzoek, in opsporingsonderzoek, in het achterhalen van de waarheid.

De verschillende vormen integriteitsonderzoek vragen steeds een verschillende onderzoeksopzet. Wij als Partner in Compliance hebben multidisciplinaire expertise in huis om vele vormen van integriteitsonderzoek uit te voeren. Met onze vergunning van Justis kunnen we ook persoonsgericht onderzoek uitvoeren. Onze mensen hebben aan de ene kant ruime ervaring in (forensisch) rechercheonderzoek, zowel privaat als bij de politie en de FIOD. Aan de andere kant zijn zij expert in onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en ongewenste omgangsvormen. Onze kracht zit in de diversiteit van de onderzoekers, qua werkervaring en opleiding: van certified fraud examiners tot bijvoorbeeld antropologen en oud-rechercheurs.

Onafhankelijk en onpartijdig

Als opdrachtgever kies je een externe partij omdat je een onafhankelijk en onpartijdig onderzoek wilt. Het is essentieel, vinden wij, dat er waarde gehecht wordt aan het belang van alle betrokkenen, dus ook van de personen die onderwerp zijn van onderzoek. Informeren, hoor en wederhoor zijn hierbij cruciaal. Een onderzoek dat niet onafhankelijk of onpartijdig is uitgevoerd kan ertoe leiden dat mensen ten onrechte beschadigd worden of de stap naar de rechter maken. Komt het tot een rechtszaak, dan heeft dat veel negatieve gevolgen. Een integriteitsonderzoek waarbij recht is gedaan aan alle betrokkenen biedt meer mogelijkheden om de kwestie met zo min mogelijk schade af te handelen.